Na Mazowszu zmniejszyła się liczba zgonów i hospitalizacji z powodu złej jakości powietrza – tak wynika z raportu Europejskiego Centrum Czystego Powietrza. Łącznie o ponad 12 tys. przypadków. To jasny sygnał, że uchwała antysmogowa przynosi realne efekty. Samorząd Mazowsza podejmuje kolejne inicjatywy. Nowy projekt „Mazowsze bez smogu” otrzymał blisko 132 mln zł z programu Fundusze Europejskie dla Mazowsza. Pula środków na działania dla czystego powietrza to już 200 mln zł.

Corocznie około 6 tys. Mazowszan umiera przedwcześnie z powodu złej jakości powietrza. Przez 5 lat daje to liczbę 30 tys. osób, czyli mniej więcej tyle, ile mieszka w Nowym Dworze Mazowieckim lub w Mławie. Główna przyczyna smogu jest niezmiennie ta sama – emisja pyłów i gazów z domowych pieców grzewczych i transportu. Właśnie dlatego, w listopadzie 2017 r. samorząd województwa mazowieckiego przyjął uchwałę antysmogową dla Mazowsza. Wprowadziła one liczne zakazy związane z ogrzewaniem domów i mieszkań paliwami stałymi. Nakazała także wymianę nieekologicznych kotłów, które do ogrzewania wykorzystują paliwa stałe, głównie węgiel i biomasę. Czy te zmiany przyniosły efekt? Na Mazowszu zdecydowanie tak. 

Przeprowadzona przez ECAC w trzech województwach analiza spadku średniorocznych stężeń PM 2,5 pokazała, że łącznie przez 5 lat spadła liczba zgonów i hospitalizacji przypisywanych narażeniu na oddziaływanie tych pyłów. W województwie mazowieckim łącznie o ponad 12 tys. przypadków – 6723 zgonów (w tym 2382 w samej Warszawie) i 5615 hospitalizacji mniej. W województwie małopolskim, jeśli chodzi o liczbę zgonów było to 5900, a w śląskim 12571 zgonów mniej. Natomiast liczba nagłych hospitalizacji kariologiczno-oddechowych zmniejszyła się o 5086 przypadków w Małopolsce i 9086 na Śląsku.

Jak podkreśla marszałek Adam Struzik, te dane pokazują, jak ważne jest dalsze edukowanie społeczeństwa w zakresie ekologii i kontynuowanie wymiany tzw. kopciuchów.Szacuje się, że w województwie mazowieckim jest ich ponad 600 tys., z czego 350 tys. użytkowana jest niezgodnie z przepisami. Czas na ich wymianę minął z końcem 2022 roku. – Projekt Mazowsze bez smogu polega na utworzeniu w województwie sieci ekspertów – ekodoradców. Będą oni w sposób bezpośredni pomagać mieszkańcom w wyborze najbardziej korzystnego rozwiązania energetycznego, ale także zostaną wyposażeni w profesjonalny sprzęt do kontroli pieców i palenisk. Szczególną opieką mają być otoczeni mieszkańcy zagrożeni lub dotknięci ubóstwem energetycznym. Do projektu przystąpiło 98 gmin z naszego regionu. Jego całkowita wartość to 170 mln zł, 132 mln zł pochodzą ze środków unijnych. Jestem przekonany, że dzięki tym pieniądzom uda się znacznie poprawić jakość powietrza w tych gminach – mówi marszałek Adam Struzik.

W naszym województwie spośród 6 723 zgonów, których udało się uniknąć w latach 2018-2022, największa redukcja dotyczy Warszawy (2 382 przypadki), Radomia (327) i powiatu wołomińskiego (277 przypadki)^[1].

– Poprawa jakości powietrza to poprawa zdrowia, a mijająca kadencja samorządowa to sukces antysmogowy Mazowsza w postaci 6700 zredukowanych zgonów. Wyzwanie na najbliższe lata to dojście do nowych poziomów zaktualizowanej dyrektywy powietrznej uchwalonej przez Parlament Europejski, które może skutkować uniknięciem kolejnych 2700 zgonów rocznie – mówi prezes Europejskiego Centrum Czystego Powietrza Łukasz Adamkiewicz.

W przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców najwyższy wskaźnik uniknięcia zgonów odnotowano dla Radomia (168) oraz powiatów lipskiego (168) i żyrardowskiego (153). Pod względem hospitalizacji względem 100 tys. mieszkańców najwięcej przypadków leczenia udało się uniknąć w Radomiu (122) i po 113 w powiatach wołomińskim i grodziskim, wobec średniej dla województwa wynoszącej 102 przypadki. W Warszawie wskaźnik ten wyniósł 107 przypadków, przy czym najniższy był dla Ursynowa, a najwyższy dla Ursusa.

– W działaniach na rzecz poprawy jakości powietrza ważne jest zarówno wsparcie finansowe mieszkańców Mazowsza, jak i konieczność zwiększania świadomości ekologicznej. W obu tych obszarach konsekwentnie działamy i odnosimy sukcesy. Nasze programy wsparcia – Mazowsze dla czystego powietrza, Mazowsze dla czystego ciepła i Mazowsze dla klimatu przynoszą wymierne rezultaty w poprawie jakości powietrza i stanu zdrowia mieszkańców naszego regionu. Pamiętajmy, że oddychanie powietrzem, w którym stężenie pyłu PM 2,5 jest przekroczone, skraca życie o ponad 2 lata – mówi Marcin Podgórski, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami, Emisji i Pozwoleń Zintegrowanych urzędu marszałkowskiego.

200 mln zł na rzecz czystego powietrza

Poza nowym programem „Mazowsze bez smogu”, który otrzymał unijne wsparcie, samorząd województwa mazowieckiego od lat na ochronę klimatu i dbałość o czyste powietrze przeznacza środki z budżetu województwa. Wramach trzech programów wsparcia w tym roku samorząd Mazowsza przekaże blisko 33 mln zł na proekologiczne projekty i działania w gminach i powiatach.

Ponad 10,3 mln zł trafi w tym roku do 113 mazowieckich gmin z programu „Mazowsze dla czystego powietrza”. Samorządy lokalne otrzymają dofinansowanie z budżetu województwa na realizację działań służących poprawie jakości powietrza, wynikających w uchwały antysmogowej i Programu Ochrony Powietrza. Dotychczas samorząd województwa na realizację ponad 900 projektów (edukacyjnych, inwentaryzacyjnych, kontrolnych, ekologicznych i związanych z poprawą mikroklimatu) przeznaczył przeszło 72 mln zł. Program „Mazowsze dla czystego powietrza” został wskazany w raporcie Europejskiego Komitetu Regionów pt.: „Healthier environment for healthier lives: impacts of the European Green Deal on human health”  jako przykład dobrej praktyki realizowanej w krajach członkowskich UE na rzecz poprawy stanu środowiska.

Samorząd Mazowsza realizuje także program „Mazowsze dla klimatu”, którego celem jest przeciwdziałanie zmianom klimatycznym. Dzięki niemu możliwa jest realizacja proekologicznych inwestycji, takich jak nasadzenia drzew i krzewów, budowa ogrodów deszczowych oraz zastosowanie energooszczędnego oświetlenia zewnętrznego. Na ten cel samorząd województwa przeznaczył w tym roku blisko 17,5 mln zł, które pozwolą na zrealizowanie 136 projektów. 

Natomiast w ramach programu „Mazowsze dla czystego ciepła” władze regionu przeznaczyły 5 mln zł na wymianę węglowych źródeł ciepła, a także na rekompensaty w związku ze zwiększonymi kosztami eksploatacji źródeł niskoemisyjnych po ich instalacji. Chodzi nie tylko o wymianę pieców, lecz także instalację pomp ciepła, paneli fotowoltaicznych czy przeprowadzenie termomodernizacji. Zadaniem gmin jest wskazanie najważniejszych potrzeb i miejsc, do których pieniądze powinny trafić. Dofinansowanie z programu otrzymało w tymroku 18 gmin.

Więcej o projekcie Mazowsze bez smogu:

^[1] Źródło: Analiza redukcji skutków zdrowotnych w wyniku poprawy jakości powietrza w okresie 2018-2022 w województwach: małopolskim, mazowieckim, śląskim. https://cleanaircentre.eu/